Αληθινά Ψέματα

Ψέμα: λόγος που δεν είναι αληθινός, που είναι αντίθετος με την αλήθεια. Η εσκεμμένη απόκρυψη ή παραποίηση της αλήθειας ορίζεται και αυτή ως ψέμα.

Ξεκινάω με τον ορισμό προσπαθώντας να βάλω μια βάση σε ένα δημιούργημα τόσο εύθραυστο όσο και το αντικείμενο το οποίο πραγματεύεται. Η υποκειμενικότητα του λόγου μου ορίζεται ως αυτονόητη και το αληθές ή το ψευδές καθορίζεται από εσάς συμμετέχοντας έτσι και εσείς σε ένα παιχνίδι ψευδαισθήσεων που η ίδια η έννοια του ψέματος δημιουργεί. Τι είναι ψέμα και τι αλήθεια άραγε? Το ψέμα στα μάτια του δέκτη γίνεται η αλήθεια ενώ η αλήθεια του ψεύτη μετατρέπεται εσκεμμένα σε ένα ψέμα συνθέτοντας κάτι που μόνο απλό δεν είναι. Το μπλέξιμο είναι εμφανές και ακόμα δεν έχω ξεκινήσει.

Η εικόνα του Πινόκιο που μεγαλώνει η μύτη του με κάθε ψέμα τριγυρνάει στο μυαλό μου αρχίζοντας σιγά σιγά να μοιάζει ουτοπική. Υπάρχει άραγε αντικειμενική αλήθεια? Άμα εγώ πιστέψω ένα ψέμα και αγνοήσω για πάντα την ύπαρξη του αυτομάτως δεν γίνεται αλήθεια για μένα? Υπό αυτό το πρίσμα πόσα απ’ όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα μπορούμε να πούμε πως είναι αλήθεια? Το ότι αγνοούμε την ύπαρξη του ψέματος δεν σημαίνει αναγκαστικά πως δεν υπάρχει κιόλας. Η αναζήτηση του όμως, υπό τον φόβο του να το ψάχνουμε παντού ακόμα και εκεί που δεν υπάρχει, αξίζει τελικά τον κόπο? Και αν ναι πιο είναι το τίμημα? Πολλά τα ερωτήματα με τις απαντήσεις να βαραίνουν τον αναγνώστη.

Όλοι αναζητούμε την αλήθεια σε όλους τους τομείς της ζωής μας. Για πια αλήθεια όμως μιλάμε και πως μπορούμε να δηλώνουμε πως την αναζητάμε όταν το ψέμα υπάρχει παντού τριγύρω μας και σε πολλές περιπτώσεις δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς αυτό. Υπάρχει μια βιομηχανία ψέματος η οποία βασίζει την ίδια την ύπαρξη της σε αυτό. Η πολιτική, η δικηγορία , το μάρκετινγκ οι πωλήσεις γενικότερα εμπεριέχουν σε έναν βαθμό την ένια του ψέματος αφού βασίζονται στην παράληψη των άσχημων στοιχείων του προϊόντος που πραγματεύονται και την προβολή μόνο των ελκυστικών. Θα υπήρχε για παράδειγμα o κόσμος του θεάματος αν δεν υπήρχε το ψέμα? Λαμπερά πρόσωπα στημένα από τρίτους σύμφωνα με τις ανάγκες του κοινού, πολλά λεφτά, φώτα και δόξα συνθέτουν μια τελειότητα που μόνο αληθινή δεν είναι.

Οι καταναλωτικές μας συνήθειες (άρα και το τι τρώμε, πίνουμε, φοράμε κ.ο.κ) είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την διαφήμιση. Η διαφήμιση όμως δεν βασίζεται στο ψέμα? Πόσοι θα έτρωγαν από μια αλυσίδα fast food άμα έβλεπε στην διαφήμιση ότι αυτό που τρώνε είναι ακέφαλα κοτόπουλα που μεγαλώνουν μέσα σε λίγες μέρες με συνθετικές τροφές και που με τα βίας αποκαλούνται ζωντανοί οργανισμοί ή πόσοι θα αγόραζαν γάλα και κρέας αν έβλεπαν τις αγελάδες στοιβαγμένες σε ελάχιστο χώρο χωρίς να κουνιούνται να τρέφονται με συνθετικές τροφές και να τις αρμέγουν μηχανές? Κανείς δεν θα το έκανε νομίζω. Όλοι μας προτιμάμε να βλέπουμε μια χαμογελαστή παρέα νέων παιδιών να κάθονται γελώντας να τρώνε το ζουμερό χάμπουργκερ της αλυσίδας fast food & τον χαμογελαστό γεμάτο ξενοιασιά αγρότη να αρμέγει τις αγελάδες που βοσκούν ελεύθερες όλη μέρα στο περιβόλι του και τρώνε χορταράκι του θεού. Εσείς τι λέτε λοιπόν μας αρέσει η αλήθεια η μήπως το ψέμα μοιάζει να είναι πιο ελκυστικό?

Ίσως ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα του βαθμού που υπάρχει το ψέμα στην ζωή μας είναι τα τρόφιμα που καταναλώνουμε. Πιστεύεται άραγε πως γευόμαστε την πραγματική γεύση και βλέπουμε την πραγματική εμφάνιση των τροφίμων. Δυστυχώς όχι. Οι γεύσεις και τα χρώματα των φαγητών πλέον δεν είναι οι φυσικές. Παρασκευάζονται στα εργαστήρια και προστίθενται στα τρόφιμα μέσω ουσιών οι οποίες δεν έχουν ούτε μια θρεπτική αξία. Είναι απλά το μάρκετινγκ στο φαγητό μας. Για να καταλάβουμε τον βαθμό εξάρτησης μας από το ψέμα αρκεί να αναφέρω πως σε έρευνα που έγινε αποδείχτηκε πως εάν καταργούσαμε η χρήση μιας ουσίας που δίνει το ροζ χρώμα στο κρέας αντί του βαθυκόκκινου που πρέπει να έχει, τότε η κατανάλωση κρέατος θα έπεφτε κατά 40%». Βλέπετε λοιπόν πως το ψέμα μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει την αλήθεια σε τέτοιο βαθμό που αργότερα η αποκάλυψη της αλήθειας να μοιάζει με ένα μεγάλο ψέμα.

Το ψέμα εμφανίζεται και στις ανθρώπινες σχέσεις και μάλιστα πολύ πιο συχνά απ’ όσο νομίζουμε. . Έχει υπολογιστεί πως λέμε ψέματα σε περίπου μια στις τρεις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις. Όποιος υποστηρίζει πως δεν έχει πει ψέματα ποτέ το πιθανότερο είναι να ψεύδεται αναιρώντας έτσι αυτό ακριβώς που δηλώνει. Ο κυριότερος λόγος που λέμε ψέματα είναι όταν νιώθουμε να απειλείτε η δημόσια εικόνα μας. Τότε καταφεύγουμε στο ψέμα ώστε να μην πέσουμε στα μάτια των υπολοίπων παρουσιάζοντας ψευδή στοιχεία για αληθή. Αυτομάτως λοιπόν το ψέμα μας μετατρέπεται σε αλήθεια και η αποδοχή μας από τον συνομιλητή βασίζεται σε παραπλανητικά στοιχεία. θα μπορούσαμε όμως να την κερδίσουμε διαφορετικά? Ίσως, αλλά δεν το κάνουμε.

Η σχέση είναι αμφίδρομη και ο παραλήπτης του ψέματος μοιάζει να το προκαλεί κιόλας. Η ανικανότητα αποδοχής της αλήθεια δημιουργεί πολλές φορές ένα μονόδρομο ψέματος, προσπαθώντας έτσι να προστατέψουμε τον άλλον από μια αλήθεια που εξ’ αρχής αυτός δεν αντέχει. Το ψέμα λοιπόν επεμβαίνει δημιουργώντας μια ισορροπία που με την αλήθεια μοιάζει δύσκολο να κρατηθεί. Πιο ευθύνεται τελικά για ένα ψέμα? Αυτός που το λέει ή αυτός που το προκαλεί? Αυτός που δεν αντέχει να πει την αλήθεια ή αυτός που δεν μπορεί να την δεχτεί?


Έχετε άραγε σκεφτεί πως θα ήταν ο κόσμος μας χωρίς ψέματα? Θα αλλάζανε τα πάντα από τις προσωπικές μας σχέσεις μας μέχρι και τις καταναλωτικές μας συνήθειες. Οι ισορροπίες είναι πολύ εύθραυστες και η ζωή μοιάζει με ένα περίεργο τρόπο να τις κρατάει μέσα από μια σύνθεση αλήθειας με ψέμα. Ο κόσμος δεν μπορεί να υπάρξει μονόπλευρα και όπως όλα τα ετερώνυμα έτσι και το ψέμα και η αλήθεια δεν μπορούν να οριστούν από μόνα τους. Η ύπαρξη του ενός είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη και του άλλου και έτσι οι μέχρι σήμερα παράλληλες πορείες τους μοιάζουν να τέμνονται.

Πριν βγάλουμε λοιπόν όλοι το μαστρο-Τζεπέτο που κρύβουμε μέσα μας και καταδικάσουμε απόλυτα το ψέμα ας αναρωτηθούμε αν μπορούμε και σε τι βαθμό να αντέξουμε την αλήθεια….